Rozwój mowy dziecka.

ROZWÓJ MOWY DZIECKA

 

"Mowa to czynność złożona, w której realizację - poza sferą słuchową - zaangażowanych jest wiele struktur mózgowych kierujących oraz scalających pracę układów anatomicznych i funkcjonalnych biorących bezpośredni udział w odbiorze i nadawaniu mowy".

H. Nartowska

 

      Człowiek nabywa umiejętności komunikacji w ciągu całego swojego życia w kontaktach z ludźmi. Prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy dziecka jest podstawą w kształtowaniu i rozwoju jego osobowości. Dzięki rozumieniu poznaje otaczający je świat, a dzięki umiejętności mówienia potrafi wyrazić swoje spostrzeżenia, pragnienia, uczucia oraz przeżycia. Kształtowanie się mowy dziecka ma ścisły związek z jego rozwojem społeczno - emocjonalnym. Częste kontakty werbalne z otoczeniem bogacą słownictwo, uczą prawidłowych zasad gramatycznych, właściwego posługiwania się melodią, akcentem i rytmem wypowiedzi.

       Tempo przyswojenia przez dziecko mowy i języka jest różne. Stopień rozwoju mowy w danym momencie zależy od różnych czynników. Do najważniejszych należą psychofizyczny rozwój dziecka oraz wpływ środowiska rodzinnego.

        Rozwój mowy i języka ma charakter etapowy. Wyróżnić możemy cztery okresy kształtowania mowy dziecka. 

OKRES MELODII - OD URODZENIA DO 1 ROKU ŻYCIA

      Krzykiem i płaczem niemowlę reaguje na przykre dla niego wrażenia np. zimna, głodu, bólu; krzykiem komunikuje swoje niezadowolenie. Krzyk jest też ćwiczeniem narządu oddechowego. Po jakimś czasie niemowlę zaczyna kojarzyć, że krzykiem może przywołać matkę. Jest to pierwsze porozumienie dziecka z otoczeniem

      W 3-6 miesiącu życia zaczyna głużyć. Głużące, zadowolone niemowlę wydaje różne dźwięki, a towarzyszą temu nieskoordynowane ruchy całego ciała. Dzieci głuche również głużą.

     Około 6 – 7 miesiąca życia niemowlę zaczyna gaworzyć. Gaworzenie to zamierzone powtarzanie i naśladowanie dźwięków mowy. Pojawiają się pierwsze sylaby (ma, ta, ba, później: ma – ma, ta – ta, ba – ba), które dziecko powtarza wielokrotnie, ale nie przypisuje im konkretnego znaczenia (echolalie). Z końcem pierwszego roku życia dziecko dużo już rozumie, co do niego mówimy, reaguje na swoje imię, wykonuje proste polecenia. Pojawiają się pierwsze wyrazy wypowiadane ze zrozumieniem. np. mama, baba, tata, daj. 

Co ciekawe rozwój mowy w okresie melodii postępuje zazwyczaj równolegle z rozwojem fizycznym:

- fazie głużenia odpowiada umiejętność unoszenia głowy,

- gaworzeniu - umiejętność siadania,

- pierwszym wyrazom - pozycja pionowa, stawanie na nóżki.

 

OKRES WYRAZU - OD 1 DO 2 ROKU ŻYCIA

     Maluch rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań, niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć. W słowniku dziecka pojawiają się samogłoski, takie jak: a, u, i, e, oraz spółgłoski: p, b, m, t, d, n, ś, ć, czasem ź, dź.

     Dziecko początkowo upraszcza budowę słów wymawiając pierwszą sylabę lub końcówkę wyrazu, np. miś-mi, daj-da. Pojawiają się też wyrazy dźwiękonaśladowcze, np. mu, chał-chał, miał, itp.

     Między 14-15 miesiącem życia dziecka, następuje rozkwit wymawianych przez dziecko pojedynczych wyrazów. Jest to spowodowane burzliwym rozwojem ruchowym, jak i umysłowym dziecka. Dziecko zaczyna chodzić, następuje rozwój spostrzegania i pamięci dziecka, a także intensywne poznawanie otaczającego świata i nazywanie przez dziecko interesujących go przedmiotów, a także odgrywanie ich cech.

OKRES ZDANIA - OD 2 DO 3 ROKU ŻYCIA.

       Między 2 a 3 rokiem życia następuje rozkwit mowy dziecka. Dziecko zaczyna budować zdania, początkowo są to zdania proste, które są złożone z dwóch, trzech wyrazów, następnie przechodzi w wypowiedzi dłuższe, cztero - pięcio wyrazowe. Pierwsze zdania są twierdzące, a następnie pojawiają się zdania pytające i rozkazujące. Dziecko nie potrafi jeszcze wypowiadać poprawnie wszystkich głosek - głoski trudne, są zastępowane głoską łatwiejszą. Dziecko słyszy błędnie wypowiedziane słowa i poprawia je. Świadczy to o różnicowaniu słuchowym prawidłowej, jak i nieprawidłowej wymowy słów. Na tym etapie mowa dziecka jest zrozumiała nie tylko dla najbliższych, ale także dla otoczenia.

OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECKA - OD 3 DO 7 ROKU ŻYCIA.

     Mowa w dalszym ciągu się rozwija, następuje rozwój artykulacyjny, wzbogaca się zasób słownictwa, rozwija się umiejętność budowania zdań złożonych. U czterolatków w dalszym ciągu występują zniekształcenia, ale w nieco mniejszym stopniu. Pojawiają się neologizmy.

Dziecko 3 letnie, potrafi porozumieć się z otoczeniem, jego mowa jest już w pewnym stopniu ukształtowana, jednak jej rozwój odbywa się w dalszym ciągu i często pojawiają się błędy.

Dziecko 4 letnie, potrafi już mówić o przeszłości i przyszłości. Zadaje mnóstwo pytań.

  • utrwalają się głoski s, z, c, dz, dziecko nie powinno ich zamieniać na ich zmiękczone odpowiedniki ś,ź, ć, dź;
  • głoski sz, ż, cz, dż dziecko może wymieniać na s, z, c, dz - jest to tzw. seplenienie fizjologiczne;
  • pojawia się głoska r, choć jej brak nie powinien jeszcze niepokoić;
  • może pojawić się tzw. hiperpoprawność związana z opanowaniem nowych, trudnych głosek np. zastępowanie głosek s, z, c, dz, przez sz, ż, cz, dż - np.: sztół, czukierek;

Dziecko 5 letnie. Mowa dziecka w tym wieku powinna być zrozumiała a wypowiedzi dziecka wielozdaniowe.

  • dziecko potrafi już bezbłędnie powtórzyć sz, ż, cz, dż, choć w mowie potocznej mogą wciąż być zastępowane przez s, z, c, dz;
  • głoska r powinna być już wymawiana, chociaż często pojawia się dopiero w tym okresie;
  • wypowiedzi uwzględniają kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo - skutkowe, są zwykle poprawne gramatycznie;
  • dziecko potrafi wyjaśnić znaczenie słów, opisać cechy przedmiotów i możliwość ich zastosowania;
  • dziecko chętnie poprawia innych i samego siebie, szukając prawidłowego brzmienia wyrazu;

Dziecko 6 letnie, powinno już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski, oraz powinno mieć opanowane mówienie.

  • powinno poprawnie wymawiać wszystkie dźwięki nawet te najtrudniejsze do opanowania czyli głoski sz, ż, cz, dż oraz r;
  • umieć porównywać (odnajdywać różnice i podobieństwa) oraz klasyfikować przedmioty pod względem wielkości, kształtu, koloru, ciężaru, funkcji użytkowej
  • dokonywać analizy i syntezy słuchowej wyrazów o prostej budowie fonetycznej (tzw. głoskowania)
  • wyodrębniać głoski na początku, na końcu i w środku wyrazu
  • samodzielnie wymyślać wyrazy rozpoczynające się na daną głoskę
  • wyklaskiwać ilość sylab w wyrazie
  • określać położenie przedmiotu względem otoczenia (nad, pod, obok, między, wewnątrz itp.)
  • określać kierunek (do tyłu, na wprost, w bok itp.)

     Należy pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym, swoistym tempie i niewielkie opóźnienia rozwoju mowy nie powinny być powodem do niepokoju. Opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych stadiów rozwoju mowy nie powinny przekraczać 6 miesięcy, jeżeli któryś z etapów rozwoju mowy opóźnia się koniecznie skonsultuj się z logopedą.

 

Opracowanie: mgr Marta Węglińska i mgr Anna Nowosielecka – Hypiak – logopedzi PPP w Tomaszowie Lubelskim.

Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej
Rozumiem